15.6.15

Ο Άρης νεκρός

Συμπληρώνονται αύριο 70 χρόνια από τον τραγικό θάνατο του πρωτοκαπετάνιου του ΕΛΑΣ Άρη Βελουχιώτη, όπως ήταν το ψευδώνυμο που διάλεξε για να κάνει αθάνατο ο γεωπόνος Θανάσης Κλάρας, γεννημένος το 1905 στη Λαμία

Χαρακτήρισα τραγικό τον θάνατό του όχι μόνο επειδή κάθε αυτοκτονία έχει ένα στοιχείο τραγικότητας -και όχι κυρίως, αφού η αυτοκτονία του Άρη Βελουχιώτη στο φαράγγι της Μεσούντας έγινε για να μην πέσει ζωντανός στα χέρια των διωκτών του, εκείνων που του έκοψαν το κεφάλι και το κρέμασαν από τον φανοστάτη της πλατείας των Τρικάλων, μαζί με του αχώριστου συντρόφου του, του Τζαβέλλα.

Τραγικός είναι ο θάνατος του Άρη επειδή πέθανε κυνηγημένος από τους εχθρούς αλλά και διωγμένος από συντρόφους και συναγωνιστές, και επιπλέον επειδή συγκρούστηκε με τους συντρόφους του για ένα θέμα στο οποίο εκείνος είχε σταθμίσει πιο σωστά πιο σωστά τις εξελίξεις.

Το στοιχείο της τραγικότητας εντείνεται από το γεγονός ότι, τις ίδιες ώρες που ο Βελουχιώτης έπεφτε νεκρός στο φαράγγι της Μεσούντας, ο Ριζοσπάστης, η εφημερίδα του ΚΚΕ, δημοσίευε στην πρώτη του σελίδα ένα άρθρο στο οποίο εξηγούσε αναλυτικά τους λόγους της διαγραφής του από το ΚΚΕ και μεμφόταν τους αντιδραστικούς που υποκριτικά είχαν αναλάβει την υπεράσπισή του (το έχω ανεβάσει εδώ).

. .
Είχε προηγηθεί, τρεις μέρες νωρίτερα, στις 12 Ιουνίου 1945, ένα μονοστηλάκι στο κάτω μέρος της πρώτης σελίδας του Ριζοσπάστη, με τον τίτλο «Το ΚΚΕ καταγγέλλει ανοικτά τον Άρη Βελουχιώτη», και με το εξής ιταμό κείμενο, που έχει πια γίνει διαβόητο:

«Ο σ. Ζαχαριάδης μάς ανεκοίνωσε ότι η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήρθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοικτά την ύποπτη και τυχοδιωκτική δράση του Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια).

Ο Βελουχιώτης και ύστερα από τη σύναψη της συμφωνίας της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μονάχα την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει, γιατί της έδινε όπλα για να χτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει πια καμμιά καθυστέρηση για την ανοικτή καταγγελία του Άρη Βελουχιώτη. Όπως είνε γνωστό, ο Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας) στον καιρό της δικτατορίας του Μεταξά είχε πιαστεί και είχε κάνει δήλωση μετάνοιας και αποκήρυξης του ΚΚΕ».

Χαρακτήρισα ιταμό το κείμενο κυρίως για το ύφος του και τη δηλητηριώδη παράθεση μειωτικών στοιχείων. Επί της ουσίας, υπάρχουν δικαιολογίες για τη στάση του κόμματος, ενώ είναι μάλλον άδικο να χρεώνεται η αποκήρυξη ή ο θάνατος του Άρη κυρίως στον Ζαχαριάδη, ο οποίος μόλις δεκαπέντε μέρες πρωτύτερα (στις 30 Μαΐου) είχε επιστρέψει από το Νταχάου.

Τέσσερις μέρες αργότερα, ο θάνατος του Άρη ανακοινώθηκε στον Ριζοσπάστη με ένα αρκετά διαφορετικό πρωτοσέλιδο άρθρο και χαρακτηρίστηκε, εύλογα, τραγικός (το έχω εδώ), ενώ την τέταρτη σελίδα υπήρχε και ένα περισσότερο ειδησεογραφικό κείμενο, με τα περιστατικά του θανάτου του Άρη (εδώ).

Για τον Άρη Βελουχιώτη και τον θάνατό του έχουν γραφτεί δεκάδες βιβλία και χιλιάδες άρθρα, τόσο που δεν έχει νόημα να γράψω κι εγώ περισσότερα. Αυτό βέβαια δεν σας εμποδίζει να κάνετε η δική σας αποτίμηση στα σχόλιά σας, όμως θα σας παρακαλέσω αυτό να μη γίνει με τρόπο που προσβάλλει τη μνήμη του ή/και με ανοίκειο ύφος. Μια και σήμερα είναι Κυριακή, μέρα που βάζουμε λογοτεχνικό υλικό, θα βάλω ένα εκτενές ποίημα του Γιώργου Κοτζιούλα για τον θάνατο του Άρη. Πρωτύτερα όμως, να επισημάνω κάτι πρωτότυπο και πολύ αξιόλογο, ένα πρόσφατο άρθρο-οδοιπορικό στο φαράγγι του Φάγγου, όπου βρήκε τον θάνατο ο Άρης, που δημοσιεύτηκε στο διαδικτυακό περιοδικό Ατέχνως, που το διευθύνουν φίλοι του ΚΚΕ, και το υπογράφει ο Οικοδόμος -μπορεί να μου τα έχει ψάλει καναδυό φορές, αλλά το καλό να λέγεται, είναι φοβερή δουλειά.

Ο Γιώργος Κοτζιούλας, τέσσερα χρόνια νεότερος από τον Άρη Βελουχιώτη, γνώρισε από πολύ κοντά τον Άρη στα βουνά της Ηπείρου. Τις αναμνήσεις του τις κατέγραψε στο βιβλίο ‘Οταν ήμουν με τον Άρη, που είναι εξαντλημένο εδώ και καιρό, αλλά ήδη οδεύει προς το τυπογραφείο και αναμένεται να κυκλοφορήσει τους επόμενους μήνες μια νέα έκδοση, επαυξημένη με νέες μαρτυρίες και με νέα επιμέλεια από τη Σωσώ Μελετίου, από τις εκδόσεις Δρόμων. (Για τους φίλους του Κοτζιούλα, σημειώνω επίσης ότι από τις εκδόσεις Οδυσσέας θα κυκλοφορήσει επίσης μεγάλος τόμος με όλες τις έμμετρες μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων που είχε κάνει ο χαλκέντερος Κοτζιούλας).

Πέρα όμως από το βιβλίο με τις αναμνήσεις, ο Γιώργος Κοτζιούλας τίμησε και με τον τρόπο της ποίησης τον καπετάνο του (έτσι λέγεται ο καπετάνιος στα ηπειρώτικα). Το 1946 εξέδωσε τη μικρή συλλογή «Ο Άρης», στην οποία περιλάμβανε πέντε ποιήματά του για τον Άρη. Διάλεξα το μεγαλύτερο από αυτά, με τίτλο «Ο Άρης νεκρός» και το παραθέτω στα επόμενα (εξηγώντας κάποιες λέξεις στο πλάι). Σημειώνω ότι ο Κοτζιούλας έχει γράψει και άλλα ποιήματα για τον Άρη -ή για την απουσία του, όπως στο σπαραχτικό Είνορο (= Όνειρο) που το είχα παρουσιάσει εδώ παλιότερα.

πηγή και σύνδεσμοι: Νίκος Σαραντάκος